We zien het overal om ons heen. Het gesprek verdwijnt. We hebben onze eigen mening, verkondigen deze met verve, maar voor een tegenargument lijkt er amper interesse. Met wie ‘fout’ is, is geen debat meer mogelijk [1]. Polarisatie alom, geholpen door social media. Voorbeelden zijn klimaatactivisten die niet in gesprek gaan met vervuilers, boeren die niet met ministers praten en zwarte piet voor- en tegenstanders die elkaar fysiek te lijf gaan. Maar ook in organisaties, bijvoorbeeld bij onderlinge samenwerking tussen afdelingen of in complexere ‘multi-party’ vraagstukken, is deze dynamiek herkenbaar.
We veroordelen (de mening van) andersdenkenden als onjuist en derhalve niet relevant. En dus onderzoeken we niet en gaan we niet in gesprek. Daarmee stellen we onze eigen mening niet bij. Een gemiste kans want juist uit diversiteit van gezichtspunten kan geleerd – en gegroeid – worden en kunnen nieuwe inzichten worden opgedaan[2]. En dit kan ‘gewoon’ in de alledaagse gesprekken die we met elkaar voeren. Vandaar dit pleidooi om aandacht te schenken aan onze zgn. micro conversaties. En hiermee te komen tot andere, betekenisvollere gesprekken. Maar hoe dan? Vier vuistregels om te komen tot een ‘wezenlijk gesprek’:
1. Wees nieuwsgierig. Neem je eigen nieuwsgierigheid naar de ander als basis van een onderzoekende grondhouding voor het gesprek. Stel je oordeel uit en verwonder je over wat anders is vanuit een houding van niet weten. Deze houding zal de ander aanvoelen en geeft hem of niet alleen de ruimte, maar doet ook een uitnodiging om zijn/haar verhaal te doen. Niet weten als uitgangspunt biedt gelegenheid om samen op onderzoek te gaan.
2. Stel vragen. In de praktijk wordt het stellen vragen en het doorvragen nogal eens beschouwd als een teken van onwetendheid en daarmee onbekwaamheid[3]. Het impliciete beeld bestaat nog steeds dat we vooral antwoorden moet hebben. Dat kan je ook anders zien. Door het stellen van vragen verrijk je je kennis met nieuwe inzichten. Vraag voor een beter begrip vooral naar persoonlijke ervaringen en de betekenis hiervan, zoals bijv. Kun je daar meer over vertellen? Waarom was dat belangrijk voor je? Wat zijn de gevolgen daarvan? Hoe heeft dat je beïnvloed? Hoe heeft deze ervaring jou veranderd? Hiermee wordt nl. zichtbaar wat waardevol is voor de ander. Door aandacht hierop te richten draag je bij aan een andere, betere relatie tussen de gesprekspartners [4].
3. Vertel ook zelf je verhaal. In een wezenlijk gesprek bestaat een balans tussen pleiten en onderzoeken. Pleiten is als het ware hardop denken, waarbij je zo helder mogelijk je eigen verhaal beschrijft[5]. In een ‘goed’ gesprek pendel als het ware heen en weer tussen het vertellen van je eigen verhaal ( met voorbeelden, achtergronden, etc.) en onderzoeken (vragen stellen naar het verhaal van de ander). Dus deel vooral ook wat jou voor jou wezenlijk is en vertel vooral ook waarom het voor jou van waarde is. Dit zal de ander inzicht geven in jou denken. En geeft jou de mogelijkheid je eigen logica ter discussie te stellen. Zorg dat je de balans niet uit het oog verliest. Juist door afwisselend al pleitend en onderzoekend samen te werken kan er langzaam een positief versterkend patroon op gang kan komen[6]. Waarbij schuring niet per se vermeden hoeven te worden, maar juist onderdeel kan zijn van vernieuwing.
4. Reflecteer op je eigen aannames. Wanneer je nieuwsgierig bent naar andere meningen, meer vragen stelt en goed luistert zal je andere, afwijkende perspectieven boven tafel krijgen – en je zult je hiertoe moeten verhouden. Dit is niet altijd een comfortabel proces, omdat je zekerheden en daarmee misschien ook je eigen identiteit ter discussie moet stellen. En dat voelt soms onprettig. Echter juist deze nieuwe inzichten kunnen je inspireren om nog eens over je eigen mening na te denken. En doe dan nog een stapje terug… vraag je af waarom je denkt wat je denkt of vind wat je vind. Reflectie is de sleutel tot nieuwe inzichten!
Wezenlijke gesprekken ontstaan natuurlijk niet vanzelf. Daarom is een shortlist van vier ingrediënten ook geen garantie voor een goed gesprek. Maar in een wereld die het vermogen lijkt te verliezen om met elkaar gesprek te blijven zijn zelfs kleine ‘stepping stones’ naar verbinding en een betere kwaliteit van de relatie van belang.
Dus ga voor jezelf eens na of / in hoeverre je deze vuistregels toepast in je eigen dagelijkse gesprekken binnen je organisatie…. kleine veranderingen kunnen een groot verschil maken.
