Wat is actieonderzoek?

Wat is actieonderzoek? Dat is een logische vraag voor wie hier nog geen ervaring mee heeft.

De naam zegt natuurlijk al het een en ander. Het is onderzoek waaruit actie voortkomt. Wat de actie is? Dat is geheel afhankelijk van het onderwerp dat je wilt onderzoeken en het specifieke van jouw situatie of van de praktijk die je wilt onderzoeken. De actie is echter altijd gericht op het bewerkstelligen van verandering en verbetering van de bestaande situatie. Het bijzondere aan actieonderzoek is niet het resultaat dat wordt nagestreefd, er zij immers verschillende wegen die naar Rome leiden, maar vooral de manier waarop dit gebeurt.

Actieonderzoek is een aanpak van verandering en verbetering die sterk aan populariteit wint, omdat het de acceptatie vergroot bij de mensen die met de vernieuwing aan de slag moeten. Maar wat is actieonderzoek dan precies en wat zijn de kenmerken?

Wat is actieonderzoek vergeleken bij andere methoden?

Actieonderzoek onderscheidt zich op diverse vlakken van andere methoden die vaak worden gebruikt om verandering in een organisatie in gang te zetten. Hoewel de intentie tot verandering in het algemeen positief is, wordt de manier waarop deze tot stand komt nogal eens als negatief ervaren. Iedereen die wel eens te maken heeft gekregen met veranderprocessen, kan hoogstwaarschijnlijk wel een of meerdere van de onderstaande punten herkennen:

• Het ontbrak aan een plausibel verhaal met een helder motief, doel en resultaat
• Het doel en de resultaten werden niet gedeeld of breed gedragen
• Het proces met aanpak en fasering was niet transparant
• Er waren verschillende kampen zonder een gemeenschappelijk belang
• Het bewerkstelligen van verandering duurde te lang
• Het veranderproces werd geforceerd en maakte veel stuk
• Echte verandering kwam uiteindelijk niet tot stand

Bovenstaande punten maken duidelijk dat verandering als complex en lastig wordt ervaren en geen rechtlijnig proces is dat van A (‘Ist’) naar B (‘Soll’) loopt. Veel ‘Planned Change’ benaderingen suggereren dat echter wel, en dat levert vaak teleurstelling op. Actieonderzoek valt daarentegen onder de benadering van ‘Guided Change’ en stelt andere eisen aan het veranderingsproces. Wij zullen dit toelichten.

Actieonderzoek haalt het maximale uit je organisatie

Het grote verschil tussen actieonderzoek en andere methoden is dat actieonderzoek primair naar de eigen organisatie kijkt en op zoek gaat naar middelen, talenten en ideeën om van binnenuit de verandering vorm te geven. Die insteek bevestigt dat de organisatie het zelf kan en ook doet en dat de medewerkers een cruciale schakel vormen in het verandertraject.

Dat er behoefte is aan verandering, is namelijk geen slecht teken. Te vaak wordt een veranderbehoefte gezien als iets negatiefs, omdat er nadruk wordt gelegd op de dingen die niet goed gaan. Dat heeft een demotiverend effect op mensen, omdat het de prestaties, expertise en passies ontkent die er zijn en die mensen willen behouden. Vaak moet “het roer 180 graden om”, maar is dat wel echt zo? Is het niet veel beter om te kijken naar wat er goed gaat en de talenten van de eigen mensen te benutten, om zo te zorgen voor verbetering? Wat is actieonderzoek? Een methode die precies dat doet.

Met deze aanpak in gedachten, wordt van elke medewerker verwacht dat hij of zij een actieve bijdrage levert. Hoe? Door co-onderzoeker van zijn eigen praktijk te worden en het veranderingsproces gezamenlijk en stap voor stap vorm te geven. Zo benut actieonderzoek het volledige potentieel dat al in de organisatie aanwezig is. Door samen te werken, alle kansen en mogelijkheden te verkennen en al experimenterend te vernieuwen. Geheel in lijn met het ‘we-invented-it-ourselves’ principe.

Het resultaat

Het resultaat is dat mensen zich gehoord en onderdeel voelen van het veranderproces en zich als eigenaars gaan gedragen. Verandering zal niet – zoals zo vaak – aanvoelen als iets dat wordt opgelegd, maar als iets dat gezamenlijk wordt gecreëerd door de mensen die het beste weten welke veranderingen nodig zijn: de medewerkers. Of, indien van toepassing: de schakels in de keten. Iedereen die door de verandering beïnvloed wordt, is in dit proces gelijk: van administratief medewerker tot directielid. Daarom krijgt bij actieonderzoek iedereen een stem in het proces.

Actieonderzoek is resultaatgericht: het uiteindelijke doel moet worden gerealiseerd. Deze aanpak zorgt echter voor nog meer resultaat. Het heeft een positieve invloed op de teamsfeer en de kwaliteit van samenwerking, schept de voorwaarden voor continue verbetering en zorgt voor een doorlopende verbetering in de manier waarop in de organisatie wordt samengewerkt. Het belangrijkste is misschien wel dat de verbeteringen merkbaar zijn door impact te creëren in de dagelijkse praktijk van medewerkers.

Ben je ook benieuwd naar wat actieonderzoek kan betekenen voor jouw organisatie? Neem contact op met het AI Gilde en wij vertellen je precies wat er mogelijk is.